Ροχαλητό
Το ροχαλητό είναι ένα σοβαρό ιατρικό και κοινωνικό πρόβλημα που βασανίζει όχι μόνον αυτούς που το εμφανίζουν αλλά και τους συντρόφους τους. Περίπου 40% των ενηλίκων ροχαλίζουν μόνιμα ή περιστασιακά. Οι επιπτώσεις του ροχαλητού στη σχέση του ζευγαριού μπορεί να είναι καταστροφικές. Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 80% των ζευγαριών που ροχαλίζουν αναγκάζονται να κοιμούνται σε χωριστά δωμάτια, ενώ ένα ποσοστό 10% σκέφτονται ακόμα και το διαζύγιο.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου παρατηρείται σε πολλούς ανθρώπους κάθε ηλικίας το φαινόμενο της θορυβώδους αναπνοής.
Το ροχαλητό προκαλείται από τον κραδασμό των μαλακών μορίων του φάρυγγα και κυρίως της σταφυλής, της υπερώας και των αμυγδαλών , κατά τη δίοδο του αέρα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας δε ροχαλίζουμε, γιατί ο μυϊκός τόνος κρατάει τις παραπάνω δομές σε σταθερή κατάσταση, ενώ κατά τον ύπνο η χαλάρωση των μυών του φάρυγγα είναι υπεύθυνη για την ταλάντωση κυρίως της σταφυλής. Τα κυριότερα ανατομικά εμπόδια, που μπορούν να προκαλέσουν στένωση της ανώτερης αναπνευστικής οδού και κατά συνέπεια και ροχαλητό είναι η σκολίωση του διαφράγματος και οι υπερτροφικές κόγχες στη μύτη, οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κοινώς κρεατάκια) στο ρινοφάρυγγα, οι υπερτροφικές αμυγδαλές, η υπετροφική ή μακριά σταφυλή και οι στενές καμάρες της μαλθακής υπερώας.
Γιατί οι άνδρες ροχαλίζουν συχνότερα από τις γυναίκες;
Οι άνδρες είναι γνωστό ότι ροχαλίζουν συχνότερα από ότι οι γυναίκες, διότι λόγω διαφορετικής κατανομής του λίπους αυτό συσσωρεύεται κυρίως στην περιοχή του τραχήλου, προκαλώντας έτσι στένωση του αεραγωγού. Επίσης, οι ηλικιωμένοι ροχαλίζουν συχνότερα, διότι ο μυϊκός τόνος των μυών του φάρυγγα, της σταφυλής και της υπερώας μειώνεται με την ηλικία, με συνέπεια τη σύμπτωση των τοιχωμάτων της αναπνευστικής οδού. Ακόμα, τα παχύσαρκα άτομα με κοντό λαιμό είναι πιο επιρρεπή στο ροχαλητό.
Γιατί όταν πίνουμε ροχαλίζουμε;
Υπάρχει άμεση σχέση της εκδήλωσης του ροχαλητού με την κατανάλωση αλκοόλ, λόγω της χαλάρωσης που αυτό προκαλεί στους ιστούς του φάρυγγα, με επακόλουθο τη σύμπτωση των τοιχωμάτων του φάρυγγα και την απόφραξή του, καθώς και με τη χρήση υπναγωγικών ουσιών.
Τέλος, έχει βρεθεί ότι η κατανάλωση πολλών καφέδων και τσιγάρων ημερησίως ευνοεί την πρόκληση ροχαλητού.
Τα κυριότερα συμπτώματα του ροχαλητού είναι ο ανήσυχος ύπνος, οι πρωινοί πονοκέφαλοι, το υπερβολικό αίσθημα κόπωσης το πρωί, η ασυνήθιστη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, η νωθρότητα, οι διαταραχές της συγκέντρωσης και της προσοχής, η πτώση της απόδοσης και οι συχνές αλλαγές του συναισθήματος.
Τί σημαίνει υπνική άπνοια;
Ως (σημαντική) υπνική άπνοια χαρακτηρίζεται κάθε διακοπή του αναπνευστικού κύκλου για περισσότερο από 10 δευτερόλεπτα. Άπνοια συμβαίνει όταν τα φαρυγγικά τοιχώματα συμπέσουν, και αποφραχτεί τελείως η αναπνοή, σε αντίθεση με το απλό ροχαλητό, όπου η απόφραξη του αεραγωγού είναι μερική. Ο αριθμός των απνοιών ανά ώρα ύπνου λέγεται απνοϊκός δείκτης, και αποτελεί ανά μέτρο της βαρύτητας του υπνοαπνοϊκού συνδρόμου.
Ποιά είναι τα αποτελέσματα του νοσηρού ροχαλητού;
-Κόπωση και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
-Σύντομα υπνάκια
-Ανήσυχος ύπνος
-Μυϊκή υπερτονία
-Πρωινός πονοκέφαλος
-Υπέρταση (κυρίως πρωινή), αρχικώς πνευμονική, κατόπιν και συστηματική.
-Ευερεθιστότητα και διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, (πχ κατάθλιψη, εκρηκτικός θυμός, βουλιμία, ανάγκη για διεγερτικές και εθιστικές ουσίες, απώλεια μνήμης κλπ).
-Κακή απόδοση ή/και προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο.
-Στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες.
Ο ύπνος αρχίζει πολύ εύκολα και σύντομα διακόπτεται απότομα από ροχαλητό. Η σοβαρότερη συνέπεια της υπνηλίας είναι τα εργατικά και τροχαία ατυχήματα. Όταν υπάρχει νοσηρό ροχαλητό με υπνηλία, τα εργατικά ατυχήματα είναι 2.2 φορές συχνότερα απ’ ότι στον γενικό πληθυσμό. Το 1/3 των θανατηφόρων τροχαίων εκτιμάται ότι σχετίζονται με υπνηλία από νοσηρό ροχαλητό ή ροχαλητό με άπνοιες.
Το ροχαλητό πού συνοδεύεται από άπνοιες, συνδεόμενες με σημαντική διαταραχή της οξυγονώσεως του οργανισμού είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο, διότι αποσυντονίζει τα κυριότερα οργανικά συστήματα, όπως το νευρικό, το κυκλοφορικό, το αναπνευστικό, το ενδοκρινικό, και, μέσω αυτών, όλα τα υπόλοιπα συστήματα. Εκτός από τροχαία και εργατικά ατυχήματα, προδιαθέτει σε καρδιοπάθεια και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Σύμφωνα με πολύ πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Yale των ΗΠΑ το υπνοαπνοϊκό σύνδρομο αυξάνει την πιθανότητα πού έχει κάποιος να πεθάνει στα επόμενα 5 χρόνια κατά 30%!!! Καθώς ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο πέφτει, ο οργανισμός κινητοποιεί αντανακλαστικά επιβιώσεως, στα οποία περιλαμβάνεται η αφύπνιση, η μεγάλη αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της πιέσεως, η ελάττωση της αιματώσεως του καρδιακού μυός κλπ. Με την επανάληψη της διαδικασίας αυτής πολλές φορές κάθε βράδυ φθείρεται το καρδιαγγειακό σύστημα, ώσπου επέρχονται οι προαναφερθείσες δυσάρεστες συνέπειες.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η απαραίτητη λήψη του ιστορικού, παρουσία οικείου πού κοιμάται κοντά, συμπληρώνεται από ειδικό ερωτηματολόγιο εκτιμήσεως της υπνηλίας. Αν ο γιατρός πράγματι υποπτεύεται νοσηρό ροχαλητό, θα προχωρήσει στη μεθόδευση ειδικών εξετάσεων, βάσει πρωτοκόλλου. Απαραίτητα στοιχεία αυτού του ελέγχου είναι:
-Η πολυκαταγραφική μελέτη ύπνου (polysomnography):
-Η ΩΡΛ εξέταση: Εκτός της εξετάσεως ρουτίνας, πού θα προσδιορίσει τις ανατομικές ιδιαιτερότητες του ασθενούς, περιλαμβάνει υποχρεωτικώς λειτουργικό έλεγχο του ανωτέρου αναπνευστικού με ινοπτικό ενδοσκόπιο, σε όρθια και κατακεκλιμένη θέση. Έτσι μπορεί να εκτιμηθεί μεθοδικά η πιθανή συμβολή του κάθε οργάνου στην απόφραξη του αεραγωγού κατά τον ύπνο. Είναι η μόνη εξέταση πού μπορεί να εντοπίσει τα σημεία κραδασμού ή/και αποφράξεως.
-H ρινομανομετρία: Μετρά τη βατότητα των ανωτέρων αεροφόρων οδών.
-Η κεφαλομετρία: Συμπληρώνει τις τρείς προηγούμενες εξετάσεις με μετρήσεις των σχέσεων των διαφόρων ανατομικών στοιχείων μεταξύ τους. Η εξέταση έχει πολύ καλή προγνωστική αξία για την επιλογή της θεραπείας, με αντικειμενικά κριτήρια. Μπορεί υπό προϋποθέσεις να υποκατασταθεί από αξονική τομογραφία.
-Προσδιορισμός του δείκτη μάζας σώματος.
Γίνεται εύκολα, με ζύγιση και αναδρομή σε πίνακες. Με τον τρόπο αυτόν εκτιμάται αντικειμενικά το υπέρβαρο άτομο.
Πώς αντιμετωπίζεται το ροχαλητό;
Το απλό ροχαλητό δεν χρειάζεται υποχρεωτικώς αντιμετώπιση, διότι είναι όπως είπαμε αθώο για τον ασθενή ως άτομο. Σε περίπτωση ενοχλήσεως του/της συντρόφου, και προκειμένου να διαταραχθεί η οικογένεια (έστω και με ἁπλη δυσαρέσκεια διαρκείας), μπορεί κανείς να προτείνει διάφορες λύσεις, με προτεραιότητα στις χειρουργικές. Παρόμοια αντιμετώπιση επιφυλάσσεται και στο σύνδρομο αυξημένων αντιστάσεων του αεραγωγού,
χαρακτηριστικό του οποίου είναι ότι παρά την ύπαρξη απνοιών, δεν καταγράφεται αποκορεσμός της αιμοσφαιρίνης και δεν δημιουργούνται αξιόλογα συμπτώματα.
Τρείς είναι οι κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις πού εφαρμόζονται σήμερα, είτε μόνες, είτε σε συνδυασμό:
-Η χειρουργική, με ευρύτατη γκάμα επεμβάσεων, η εφαρμογή μηχανικής υποστηρίξεως της αναπνοής κατά τον ύπνο (CPAP, BiPAP) και η εφαρμογή ενδοστοματικών ναρθήκων κατά τον ύπνο.
Αν πρόκειται για μεγάλου βαθμού παχυσαρκία, ίσως πρέπει να εξετασθεί πρώτα το ενδεχόμενο βαριατρικής επεμβάσεως, διότι η απώλεια βάρους μπορεί και να θεραπεύσει τελείως το υπνοαπνοϊκό σύνδρομο σε μερικές περιπτώσεις. Πρέπει όμως να σκεφθούμε ότι η βουλιμία είναι ένα από τα θέματα του συνδρόμου, πού οδηγεί σε παχυσαρκία. Επομένως η εφαρμογή μάσκας CPAP θα βοηθήσει στην απώλεια βάρους μέσω της θεραπείας της βουλιμίας.
Ανακεφαλαιώνοντας, μπορεί κανείς να συνοψίσει τις γενικές θεραπευτικές οδηγίες ως εξής:
-Το απλό αλλά ενοχλητικό ροχαλητό και το σύνδρομο αυξημένων αντιστάσεων του αεραγωγού (χωρίς δηλαδή άπνοιες) έχουν κατά προτίμηση χειρουργική αντιμετώπιση, πού αφορά είτε στη μύτη, είτε στον φάρυγγα.
-Το παιδικό ροχαλητό σχεδόν πάντα αντιμετωπίζεται με κάποια παραλλαγή αδενοτομής (+/-αμυγδαλεκτομής), με άριστα αποτελέσματα.
-Όταν υπάρχουν αξιόλογες άπνοιες, και εφ’ όσον η μύτη αναπνέει καλά και είναι ελεύθερη λοιμώξεως, πρέπει να δοκιμάζεται η μάσκα CPAP πριν από άλλες σκέψεις για χειρουργείο.
-Εναλλακτικά, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, σκεπτόμαστε ή το μασελάκι .
-Η εφαρμογή μάσκας CPAP όταν υπάρχει λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού αντενδείκνυται απολύτως, διότι μπορεί η λοίμωξη να μεταφερθεί στο κατώτερο αναπνευστικό (πχ πνευμονία).
- Ιδιαίτερη αξία έχει η απώλεια σωματικού βάρους στους πάσχοντες που είναι παχύσαρκοι. Στην πολύ μεγάλη παχυσαρκία σκεπτόμαστε τις βαριατρικές παρεμβάσεις (συντηρητικές και χειρουργικές).
-Αν ο ασθενής ευρίσκεται σε άμεσο ή μεγάλο κίνδυνο επιπλοκών του υπνοαπνοϊκού συνδρόμου σκεπτόμαστε κάποια μορφή προσωρινής τραχειοστομίας.
Η αποφυγή κατανάλωσης οινοπνεύματος, υπνοηρεμιστικών ουσιών και ο περιορισμός του καπνίσματος είναι επίσης ουσιώδη. Άλλοι τρόποι πρόληψης είναι η συχνή σωματική άσκηση, η σωστή στάση και η χρήση κατάλληλου στρώματος και μαξιλαριού στον ύπνο και η αποφυγή λήψης μεγάλων γευμάτων πριν από την κατάκλιση. Η χρήση των ρινικών διευρυντήρων που πωλούνται στα φαρμακεία λίγο φαίνεται ότι βοηθάει και μάλιστα μόνο στις περιπτώσεις που το ροχαλητό οφείλεται σε ρινική απόφραξη.
Οι εξετάσεις της Βίντεο-ενδοσκόπησης, της ρινομανομετρίας, και της μελέτης ροχαλητού και ύπνου γίνονται κατόπιν ραντεβού στο ιατρείο.
Η μελέτη ύπνου γίνεται με τη φορητή συσκευή Sibelhome Plus.
Η μελέτη του ροχαλητού γίνεται με τη συσκευή Snore-Check
Το ιατρείο είναι διαπιστευμένο για τη μελέτη ροχαλητού και απνοιών.